Trào lưu kiến trúc Phi cấu tạo (deconstructions) thường có những công trình kỳ lạ, những ngôi nhà lệch lạc, như “ngôi nhà Nunotami” của Eisenman, “ngôi nhà trụ sở một hãng xe hơi” của Coop Himmelblau, “Trung tâm chiếu bóng ở Đức” (cũng của Himmelblau…).
Gần đây lại xuất hiện những ngôi nhà kỳ dị như: “Ngôi nhà điên Krzyny Domek” ở Ba Lan; bảo tàng “Believe it or not” ở Hoa Kỳ… Một hiện tượng kỳ lạ là xuất hiện những ngôi nhà lộn ngược ở nhiều nơi trên thế giới. Vì sao người ta lại xây dựng những ngôi nhà này? Chúng không hề nằm trong một trường phái nghệ thuật nào cả, chúng xuất hiện vào cuối thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21 – Đó là những quán cà phê, là những ngôi nhà chỉ để khách vào tham quan.
Tại Thị trấn Terfens (Áo), hai KTS Ba Lan – Irek Glowacki và Marek Rozhanski đã xây dựng một ngôi nhà lộn ngược trong 8 tháng. Ngôi nhà như bị một cơn lốc xoáy bật gốc và nằm chỏng trơ lộn ngược với những cây cột gãy vỡ. Du khách vào nhà qua một cửa sổ ở trên lầu và ngay lập tức có cảm giác chóng mặt vì đồ đạc cũng đều lộn ngược cả. Buồng ngủ trẻ em với giường ngủ hình ô tô cứu hỏa cùng nhiều đồ chơi như hai quả bóng và thú nhồi bông; gara ô tô có cả một ô tô lộn ngược, 3 chiếc lốp xe lơ lửng sát trần; buồng vệ sinh với bồn cầu và chậu rửa cùng bàn gỗ lộn ngược. Đặc biệt, đến cả những khăn tắm treo trên tường cũng có dạng “rủ lên” chứ không phải “rủ xuống”!
Tại Thị trấn Terfens (Áo), hai KTS Ba Lan – Irek Glowacki và Marek Rozhanski đã xây dựng một ngôi nhà lộn ngược trong 8 tháng. Ngôi nhà như bị một cơn lốc xoáy bật gốc và nằm chỏng trơ lộn ngược với những cây cột gãy vỡ. Du khách vào nhà qua một cửa sổ ở trên lầu và ngay lập tức có cảm giác chóng mặt vì đồ đạc cũng đều lộn ngược cả. Buồng ngủ trẻ em với giường ngủ hình ô tô cứu hỏa cùng nhiều đồ chơi như hai quả bóng và thú nhồi bông; gara ô tô có cả một ô tô lộn ngược, 3 chiếc lốp xe lơ lửng sát trần; buồng vệ sinh với bồn cầu và chậu rửa cùng bàn gỗ lộn ngược. Đặc biệt, đến cả những khăn tắm treo trên tường cũng có dạng “rủ lên” chứ không phải “rủ xuống”!
Ngôi nhà “Upside-Down House” được KTS Daniel Czapiewski xây dựng ở Szymbark (Pomorze-Ba Lan) trong 114 ngày. Các công nhân làm việc rất khó vì họ luôn luôn bị mất phương hướng do ngôi nhà nằm nghiêng ngửa. Tác giả của ngôi nhà lộn ngược muốn đưa ra một thông điệp: Con người làm hỏng thế giới này và chỉ có con người mới có thể thay đổi nó. Hàng năm, ngôi nhà đã thu hút hàng triệu du khách trong và ngoài nước.
Nhà đầu tư Dirk Oster ở Hamburg (Đức) có ý tưởng xây dựng một ngôi nhà lộn ngược trong vườn thú ở địa phương Gettorf. Các nhà thiết kế mô tả đây là công việc điên rồ nhất mà họ từng được yêu cầu. Ông thợ mộc Gerhard Mordhorst nói: “Quả là một thử thách với chúng tôi, cứ phải liên tục nghĩ đến những hình ảnh lộn ngược”. Công nhân đã phải đóng 50 thứ đồ đạc vào trần nhà, nặng nhất là tủ gương (nặng 45,3kg). Các nhà quản lý sở thú hy vọng ngôi nhà sẽ thu hút nhiều khách tham quan. Ngôi nhà này còn được gọi là “Ngôi nhà điên” Bispingen.
Quán cà phê lộn ngược “Coffee-Up” ở Trung Quốc rất đông khách. Khách ngồi trong nhà và cả ngoài sân. Ở trong nhà, họ ngồi lên trần nhà có chùm đèn lộn ngược. Ở phía đối diện là sàn lộn ngược thì có đàn piano và bàn ghế cũng lộn ngược.
Ở Usedom, một hòn đảo nhỏ ở miền Bắc nước Đức, năm 2008, hai KTS Ba Lan cũng xây dựng một ngôi nhà một tầng lộn ngược tạo cảnh quan hấp dẫn cho một công viên.
Tại thành phố Pigeon Forge, tiểu bang Tennessee có một khu tổ hợp vui chơi giải trí gọi là “Wonder Works”. Công viên kết hợp giáo dục và giải trí với hơn 100 phòng triển lãm. Ngôi nhà triển lãm rất lớn, hai tầng làm theo phong cách cổ điển Hy Lạp nhưng nằm lộn ngược. Cả hệ thống móng cùng nền đất lộn lên trời với những cây cọ trồng ngược. Khẩu hiệu của khu vui chơi này là “Hãy để trí tưởng tượng của bạn chạy hoang dã”. Ở đây có một chuyện hư cấu: Một phòng thí nghiệm được gọi là Wonder Works ở giữa tam giác Bermuda, trong đó có một thí nghiệm bị làm sai, gây ra một cơn lốc xoáy dữ dội bốc cả tòa nhà ra khỏi vị trí và đưa nó đến đây nằm lộn ngược như thế này với một cột thức Iônic bị gãy, ở tam giác đầu hồi (fronton) thủng một lỗ to, đó là “cửa” ra vào của ngôi nhà.
Năm 2006, “Công trình Bảo tàng nghệ thuật MUMOK” được xây dựng ở Vienna, thủ đô nước Áo. Tác giả, KTS Erwin Wurm rất yêu thích điêu khắc.Theo ông, bất kỳ cái gì cũng có thể trở thành tác phẩm điêu khắc. Năm 1980, ông đã thực hiện một loạt “tác phẩm điêu khắc một phút” khiến người xem phải đặt câu hỏi về định nghĩa của tác phẩm điêu khắc. Ông đã làm một ngôi nhà nhỏ cắm ngược vào mái bảo tàng. Ngôi nhà nằm chênh vênh một cách hài hước khiến cho những người đi dưới đường phải vội vàng rảo bước nhanh sợ nó rơi xuống đầu mình. Ngôi nhà nhỏ như từ trên trời rơi xuống giữa thủ đô nước Áo và đậu vào nóc bảo tàng Mumok. Giờ đây chính bảo tàng đã trở thành một phần của tác phẩm điêu khắc mang tính chất hài hước và kịch tính này. Bảo tàng này cũng được gọi là “ngôi nhà tấn công” (House Attack) – Ngôi nhà nhỏ của một gia đình bé nhỏ đã tấn công vào bảo tàng và tạo thành một tiếng cười vui vẻ cho toàn đô thị.
Ở Vancouver, Canada có một “tượng đài” kỳ lạ – Đó là một ngôi nhà nhỏ hơi giống một nhà thờ gôtích có một tháp nhọn cắm xuống đất nâng toàn bộ ngôi nhà ngược lên trời. Công trình này có tên “Device to Root Out Evil” (tạm dịch: Hình tượng nhổ bật rễ cái ác). Đây là một điểm nhấn của công viên ở Vancouver.
Thay cho lời kết
Những ngôi nhà lộn ngược không đơn thuần là những trò nghịch ngợm mà nó có nhiều nguyên nhân. Nguyên nhân chính là yếu tố quảng cáo. Các quán cà phê sẽ đông khách hơn, những ngôi nhà lộn ngược tạo sự tò mò hiếu kỳ, các du khách sẽ bị thu hút và đến nhiều hơn. Chính số lượng du khách sẽ đảm bảo chủ nhân những tòa nhà này có nhiều lợi nhuận.
Một yếu tố quan trọng là tính chất xã hội của công trình: Kiến trúc là một nghệ thuật, như tất cả các ngành nghệ thuật khác, nó phản ánh xã hội, phản ánh tư tưởng của nghệ sĩ.
Các ngôi nhà lộn ngược muốn đưa ra một thông điệp là: Xã hội này đã đảo lộn rồi, những giá trị xưa nay tồn tại tưởng như vĩnh cửu nay đâu còn nữa. Cũng giống như những ngôi nhà của nhóm SITE ở New York, những năm 70 và 80 thế kỷ trước luôn luôn phản ánh sự đảo lộn, sự ngược đời, sự không chắc chắn của xã hội và lòng tin mỏng manh của quần chúng. ví dụ, “Bến xe ma” nói lên sự đảo lộn: Ô tô lăn trên đường nhựa thì ở bến xe này nhựa đường phủ lên ô tô. Các cửa hàng tên là BEST (nghĩa là tốt nhất) thì nay đổ vỡ nham nhở nói lên một nghịch lý. Cửa hàng bập bênh với một mảng tường lớn bong ra chênh vênh, nó không chắc chắn và nó cũng ở thế nhập nhằng là đang bị bóc ra hay đang được lắp lại?
Ngoài ra, các ngôi nhà lộn ngược này cũng là một yếu tố tạo hình điêu khắc lạ mắt, trang điểm cho đô thị sinh động thêm lên.
Hiểu được như vậy ta thấy rõ kiến trúc quả là một nghệ thuật. Chính kiến trúc là phương tiện biểu hiện nhiều điều trong tư tưởng của con người.
Hiểu được như vậy ta thấy rõ kiến trúc quả là một nghệ thuật. Chính kiến trúc là phương tiện biểu hiện nhiều điều trong tư tưởng của con người.
