Theo tổ chức y tế thê giới (WHO) thì nghiện ma tuý là tình trạng lệ thuộc về mặt tâm thần hoặc thể chất hoặc cả hai khi một người sử dụng ma tuý lặp đi lặp lại theo chu kỳ hoặc dùng kéo dài liên tục một thứ ma tuý và tình trạng lệ thuộc này làm thay đổi cách cư xử, bắt buộc đương sự luôn cảm thấy sự bức bách phải dùng ma tuý để có được những hiệu ứng ma tuý về mặt tâm thần của ma tuý và thoát khỏi sự khó chịu, vật vã do thiếu ma tuý. Tình trạng lệ thuộc này có thể kèm theo hiện tượng quen ma tuý hoặc không, và một người có thể bị lệ thuộc vào nhiều lọai ma tuý.
Ma tuý có tác dụng ức chế, giảm đau, kích thích mạnh mẽ hoặc gây ảo giác.
Vậy tại sao ma túy có thể tác động tới hệ thần kinh và cơ thể?
Nhờ vào các tiến bộ của khoa học và công nghệ nhất là trong lĩnh vực sinh học phân tử và nhất là từ khi phát hiện ra các điểm thụ cảm (receptor) tương ứng (receptor là điểm trong cơ thể, có thể là mô, tế bào, cơ quan...) để các chất ma tuý gắn vào sau khi ma tuý được đưa vào cơ thể, và sau khi tìm và gắn được vào các điểm thụ cảm tương ứng thì ma tuý mới phát huy được tác dụng của nó), thì các cơ sở sinh học của nghiện ma tuý mới dần dần được sáng tỏ.
Sau khi vào cơ thể, các chất gây nghiện đã tìm và gắn được vào các điểm thụ cảm (receptor) của nó trong cơ thể (gọi là Opioid Receptor - viết tắt OR). Các OR này có mặt ở nhiều cơ quan trong cơ thể, nhưng có nhiều nhất ở não và tuỷ sống.
Theo các nhà nghiên cứu, đến nay đã phát hiện được 4 loại OR với các”chức năng nhiệm vụ khác”nhau:
- OR muy (OR mu [ µ ]): Là receptor khi morphin gắn vào gây tác dụng giảm đau, gây khoái cảm, ức chế hô hấp và gây nghiện (lệ thuộc vào ma tuý);
- OR kappa (kappa OR): đảm nhận gây an thần, thu hẹp đồng tử mắt.
- OR xích ma (sigma OR [ б ]): Đảm nhận gây ảo giác,kích thích tim;
- OR đen ta (delta OR: Mới phát hiện được, chưa rõ vai trò.
Các loại chất gây nghiện phổ biến:
+ Rượu:gây phản ứng chậm chạp, xử trí kém linh hoạt, thần kinh dễ bị kích động gây ra những trường hợp đáng tiếc như tai nạn, hành động bạo ngược…Trong rượu thường chứa một chất độc hại là etanal CH3-CHO, gây nôn nao khó chịu, nếu nồng độ cao có thể dẫn đến tử vong.
+ Nicotin:( C10H14N2) có nhiều trong cây thuốc lá, là một trong những chất độc mạnh (từ 1 đến 2 giọt nicotin có thể giết chết một con chó), tính độc của nó có thể sánh với axít xianhiđric HCN. Nicotin chỉ là một trong số các chất hoá học độc hại có trong khói thuốc lá (trong khói thuốc lá có chứa tới 1400 hợp chất hoá học khác nhau). Dung dịch nicotin trong nước được dùng làm thuốc trừ sâu cho cây trồng. Những người nghiện thuốc lá thường mắc bệnh ung thư phổi và những bệnh ung thư khác.
+ Cafein
:( C8H10N4O2) có nhiều trong hạt cà phê, lá chè. Cafein dùng trong y học với lượng nhỏ có tác dụng gây kích thích thần kinh. Nếu dùng cafein quá mức sẽ gây bệnh mất ngủ và gây nghiện.+ Moocphin: Có trong cây thuốc phiện, còn gọi là cây anh túc. Moocphin có tác dụng làm giảm hoặc mất cảm giác đau đớn. Từ moocphin lại tinh chế được heroin có tác dụng hơn moocphin nhiều lần, độc và rất dễ gây nghiện.
+ Hassish:là hoạt chất có trong cây cần sa còn gọi là bồ đà có tác dụng chống co giật, chống nôn mửa nhưng có tác dụng kích thích mạnh và gây ảo giác.
+ Thuốc an thần như là seduxen, meprobamat… có tác dụng chữa bênh, gây mất ngủ, dịu cơn đau nhưng có tác dụng gây nghiện.
+ Amphetamin : Chất kích thích hệ thần kinh dễ gây nghiện, gây choáng, rối loạn thần kinh nếu dùng thường xuyên.
+ Thuốc lắc ( Ecstasy ) : Ecstasy là dạng viên uống, sau khi uống trong vòng 10 đến 20 phút thì thuốc tác động trực tiếp vào não bộ, gây kích thích thần kinh trung ương, tạo ảo giác ở người sử dụng trong nhiều giờ liền. Ảo giác đó làm cho người uống thuốc lắc có trạng thái sung mãn, tự tin, nhiệt độ cơ thể tăng tạo cảm giác nóng bỏng, thích thực hiện những hành vi có cảm xúc mạnh, đặc biệt khi đi kèm với âm thanh có cường độ lớn.
Ngoài ra, hiện nay giới trẻ đang truyền nhau chơi ICE (Đập đá) là tên gọi dành cho 1 sản phẩm dẫn xuất từ Amphetamine. Trong y học, có giai đoạn Amphetamine được sử dụng điều trị bệnh hen, viêm xoang, trầm cảm. Nhưng khi được dẫn xuất thành Ecstasy (thuốc lắc) , nó bị pháp luật Việt Nam và các nước trên thế giới xếp vào loại ma túy độc hại nhất và nghiêm cấm sử dụng. Tuy nhiên, ICE đang là loại sản phẩm được giới dân chơi rất ưa chuộng và dần dần thay thế thuốc lắc !
+ Thuốc "đá" ( ICE) : ICE là dạng hút ( đốt thành khói thông qua 1 bình lọc ), sau khi hút trong vòng 10 đến 20 phút thì thuốc tác động trực tiếp vào não bộ, gây kích thích thần kinh trung ương, tạo ảo giác ở người sử dụng trong 3 ngày liên tiếp. Ảo giác đó làm cho người hút ICE có trạng thái sung mãn, tự tin, có thể làm những điều mà khi tỉnh táo không hề dám như cởi bỏ quần áo và quan hệ tình dục tập thể… Tuy nhiên, "đá" không hề gây hưng phấn, kể cả hưng phấn tình dục như "lắc". "Đá" gây ức chế thần kinh ở chỗ : sau khi hút, khi đầu óc tập trung suy nghĩ điều gì thì bản thân sẽ bị chi phối phải hành động như những gì đang nghĩ tới ! Tuy nhiên "đá" không gây cảm xúc với âm thanh lớn và không biểu hiện các hành vi manh động đến xung quanh.
